Hoạt động trải nghiệm và Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp lần đầu tiên trở thành một hoạt động giáo dục chính thức ngang hàng với các môn học truyền thống từ năm 2019.
Hoạt động trải nghiệm và Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp là hoạt động giáo dục do nhà giáo dục định hướng, thiết kế và hướng dẫn thực hiện, tạo cơ hội cho học sinh tiếp cận thực tế, thể nghiệm các cảm xúc tích cực, khai thác những kinh nghiệm đã có và huy động tổng hợp kiến thức, kĩ năng của các môn học để thực hiện những nhiệm vụ được giao hoặc giải quyết những vấn đề của thực tiễn đời sống nhà trường, gia đình, xã hội phù hợp với lứa tuổi; thông qua đó, chuyển hoá những kinh nghiệm đã trải qua thành tri thức mới, hiểu biết mới, kĩ năng mới góp phần phát huy tiềm năng sáng tạo và khả năng thích ứng với cuộc sống, môi trường và nghề nghiệp tương lai. (Thông tư 32/2018/TT-BGDĐT)
Để Hoạt động trải nghiệm & Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp được triển khai hiệu quả, cần phải kết hợp tối ưu các hoạt động giáo dục đào tạo – văn hóa – du lịch.
Tại Việt Nam đã có hai mô hình có tương đồng hoạt động trải nghiệm & hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp nhất là: giáo dục di sản và du lịch học đường – du lịch giáo dục.
Giáo dục di sản là mô hình gắn kết văn hóa – giáo dục. Tại nhiều địa phương trên cả nước, giáo dục di sản được xem là một mô hình du lịch học đường mới mẻ, giúp các em học tập mà không nhàm chán, rèn luyện được nhiều kỹ năng thực hành. Đây cũng là khuyến nghị của UNESCO trong công tác bảo tồn di sản tại các quốc gia.
Tiêu biểu nhất về giáo dục di sản là “Chương trình giáo dục di sản” tại Di tích Quốc gia đặc biệt Văn Miếu – Quốc Tử Giám năm 2016 do Trung tâm Hoạt động Văn hóa Khoa học Văn Miếu – Quốc Tử Giám triển khai. Chương trình nhấn mạnh vào mối quan hệ giữa văn hóa – giáo dục. Mặc dù, có tiềm năng lớn về du lịch nhưng bị hạn chế về diện tích không gian (du lịch).
Sự hạn chế diện tích không gian trong việc ứng dụng phương pháp trò chơi hóa vào việc tìm hiểu văn hóa (Nguồn ảnh: Trang thông tin của Không gian văn hóa Quốc Tử Giám)
Du lịch học đường (hay còn gọi là du lịch giáo dục, du lịch học tập) là hình thức du lịch kết hợp với giáo dục thông qua thực tế, trực quan. Du lịch học đường được nhắc đến nhiều trong giai đoạn hồi phục sau dịch Covid (09/2020 – 04/2021) như một giải pháp để kích cầu và nâng cao chất lượng du lịch nội địa.
Tiêu biểu nhất về du lịch học đường là các chương trình tại quần thể di tích Hoàng thành Thăng Long. Chương trình đã làm tốt trong việc chú trọng vào yếu tố văn hóa và du lịch, tuy nhiên yếu tố giáo dục trong chương trình lại chưa được thể hiện rõ.
Các hoạt động giáo dục trong chương trình đang mang tính truyền giảng một chiều
(Nguồn ảnh: Trang thông tin của Hoàng thành Thăng Long)
Cả hai mô hình trên đều thiếu hoặc chưa quan tâm đến đầy đủ cả ba lĩnh vực văn hóa – giáo dục – du lịch dẫn đến các nhược điểm nhất định khi triển khai hoạt động giáo dục giá trị văn hóa.
Vậy nên, mặc dù đây là một chương trình môn học thiết thực và cấp thiết trong việc giáo dục văn hóa cho người dân và thế hệ trẻ, biểu hiện phẩm chất “yêu nước”.
Nhưng Hoạt động trải nghiệm & Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp muốn được triển khai hiểu quả cần phải có một địa điểm tổ chức phù hợp mang đầy đủ ba yếu tố văn hóa – giáo dục – du lịch.
Cần sự chung tay kết hợp của các cá nhân, tổ chức, cơ quan ban ngành nhà nước, tiển khai chương trình đáp ứng yêu cầu về nội dung văn hóa và cơ sở vật chất (quy mô lớp, khối, toàn trường) phục vụ cho môn học.
