Truyền thuyết về Thần kể rằng, một hôm thần Brahma trông thấy thần Vishnu đang nằm trên một chiếc lá sen trên mặt nước nguyên thủy, Brahma hỏi danh tính. Vishnu bèn xưng danh và kêu Brahma bằng con. Brahma tức giận và tuyên bố chính mình mới là đấng sáng tạo và hủy diệt vũ trụ. Vishnu bát bỏ lời của Brahma, cương quyết cho mình mới là đấng sáng tạo, bảo tồn và hủy diệt vũ trụ.
Hai bên đang cãi cọ tranh giành ngôi thứ, thì bỗng hiện ra một cột lửa cao ngất tưởng chừng như không có khởi nguyên. Hai thần bèn ngừng cuộc tranh luận và đồng ý chia nhau đi tìm đầu và cuối của cột lửa. Vishnu đi xuống dưới gốc và Brahma đi lên phía ngọn. Sau một thời gian thám hiểm rất lâu, cả hai đều không đạt được mục đích và phải trở về nơi gặp gỡ ban đầu.
Vừa khi đó không gian bỗng vang lên âm thanh linh thiêng của tiếng AUM và Shiva xuất hiện giữa cột lửa khiến cả Brahma và Vishnu đều cảm thấy hân hoan. Khi ấy Shiva bèn nói cho hai thần biết rằng không có ai hơn, ai kém, và ba ngôi tối linh Brahma-Vishnu-Shiva chỉ là ba tác dụng khác nhau của cùng một bản thể.
Như vậy, Siva xuất hiện đầu tiên chỉ là một cột lửa hình dương vật giao hòa giữa trời và đất Thần Siva được thể hiện với bốn cánh tay và một con mắt thứ ba, con mắt nội quán, ở giữa trán.
Một truyền thuyết khác về lý do tại sao những tín đồ Saivism tin rằng linga là một trong những biểu tượng nổi bật nhất trong giáo lý Hindu.
Một tích truyện thần thoại về Siva dưới dạng Nataraja liên quan đến 10.000 Rishi hay nhà tiên tri. Siva đến thăm các Rishi chỉ nguyền rủa Siva và khi nguyền rủa không hiệu quả, họ bèn thả ra một con cọp dữ để xé xác Siva.
Vị thần vĩ đại dễ dàng dùng móng tay lột lấy tấm da con cọp và choàng lên cổ mỉnh làm tấm khăn choàng. Các Rishi lại làm một con rắn độc tấn công Siva và vị thần này chỉ đeo nó lên cổ mình như một vòng hoa. Cuối cùng, họ cho một gã lùn hung tợn vác gậy tày ra tấn công vị thần, Siva đáp lại bằng cách đặt chân lên gã lùn mà nhảy múa. Các Rishi sững sờ đứng nhìn vũ điệu tuyệt vời. Cả các cung trời cũng mở ra để cho chư thần có thể nhìn thấy vũ điệu lạ lùng. Cuối cùng các Rishi không thể cưỡng lại nổi trước thần Siva đang nhảy múa và họ cùng phủ phục dưới chân ngài.
Thờ thần Siva: tục thờ sinh thực khí linga
Linga – một khối đá có hình bộ phận sinh dục nam. Đây được xem là biểu tượng tượng trưng cho bộ sinh thực khí và Mukhalinga hay còn được gọi là linga hình mặt người.
Thần Siva thường được thờ cúng dưới hình thức Siva linga. phần dưới hình vuông, tượng trưng cho thần Brahma; phần giữa hình bát giác, tượng trưng cho thần Vishnu; phần trên hình tròn, tượng trưng cho thần Siva. Như vậy, tự thân Siva vừa là mình, vừa là bao hàm cái khác; vừa là ta, vừa cưu mang cái – không – ta. Do đó, trong ý nghĩa của sáng tạo, Siva được coi là Đấng toàn năng lưỡng tính (ardha – nari – Isvara) hay một hữu thể trung tính tự phân thân thành âm – dương. Âm dương giao hòa thì vũ trụ được tạo dựng, muôn vật hóa sinh.
Trên thế giới đặc biệt là các quốc gia Đông Nam Á vẫn thực hiện nghi lễ thờ thần Siva theo cách này hay cách khác. Tại Việt Nam trong kho tàng nghệ thuật điêu khắc Champa, tượng thần Shiva có vai trò quan trọng và chiếm số lượng lớn thể hiện ngay cả trên bi ký.
Những bức tượng đầu tiên xuất hiện vào thế kỷ thứ VIII, qua những bước thăng trầm của lịch sử, dù hình tượng các vị thần khác có mờ phai hay mất đi trong tâm thức Chăm, nhưng Siva vẫn luôn có mặt qua những nhân vật lịch sử được thần hóa, qua hàng trăm ngẫu tượng sinh thực khí (linga) đơn giản nhưng mãnh liệt và đầy sức sống của một trong những quốc gia Đông Nam Á này Trong các nghi lễ ở các làng Chăm Việt Nam ở các tỉnh Ninh Thuận, Bình Thuận, Khánh Hoà…
Hiện nay, đồng bào thường dùng những vật biểu trưng có liên quan đến Thần Siva như trụ đá hình tròn, hình dương vật, hình bò Nandin (vật cưỡi của Thần Siva), hay dao găm, chùm hoa, chén dầu dừa…để cầu Thần Siva. Tháp Mỹ Sơn cũng là nơi được xem là nơi tập trung nhiều hình tượng nữ thần Siva được trang trí đặc sắc đặc biệt với các vũ điệu của thần.
Tài liệu tham khảo:
- Bảo tàng Điêu khắc Chăm Đà Nẵng, Siva. <https://chammuseum.vn/QLHVXemhienvat.aspx?IDHV=16&TEN=Siva>
- Khoa Đông phương học, Thế giới một số vị thần Hindu giáo – Thần Siva. https://dongphuonghoc.org/article/166/the-gioi-mot-so-vi-than-hindu-giao-than-siva.html
